Քրիստոնէական ջերմ սիրով, ազգային վառ ապրումներով եւ հայրապետական օրհնութեամբ կʼողջունենք Ազգ. Ընդհանուր Ժողովը։ Որպէս մեր ժողովուրդի ներկայացուցիչներ, եկած էք Անթիլիասի Մայրավանք՝ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան կեդրոնատեղին, քննարկումը եւ արժեւորումը կատարելու վերջին հինգ տարիներու Կաթողիկոսութեան առաքելութեան: Արդարեւ, հակառակ մեզ շրջապատող դժուար պայմաններուն, մեր Սուրբ Աթոռին հաւատքի առաքելութիւնը՝ ազգային ծառայութեամբ թրծուած, եղաւ առաւելագոյն չափով համապարփակ ու թափանցիկ. եղաւ ծրագրուած ու համահունչ՝ մեր ժողովուրդի կարիքներուն, սպասումներուն ու իտէալներուն։ Արդ, այս հայեցակէտով ու չափանիշերով հարկ է արժեւորել Ազգ. Կեդրոնական Վարչութեան Կրօնական եւ Քաղաքական Ժողովներու տեղեկագիրները։
Անցնող շրջանը եղաւ տագնապալից, բառին ամբողջական առումով։ Տագնապալից՝ ողջ մարդկութեան համար, համաճարակին ստեղծած ծանր պայմաններուն հետեւանքով։ Տագնապալից՝ մեր ժողովուրդին համար, Արցախի պատերազմի մեծ թիւով զոհերուն ու պատճառած ահաւոր քանդումներուն հետեւանքով։ Վերջապէս, տագնապալից՝ յատկապէս Լիբանանի հայութեան համար, Պէյրութի նաւահանգիստին պայթումին եւ ընկերա-տնտեսական վիճակի վատթարացման հետեւանքով։ Բոլո՛րս, առաւել կամ նուազ չափով, ապրեցանք յիշեալ տագնապները մեր ամէնօրեայ կեանքին մէջ: Երբ յետադարձ ակնարկով նայինք մեր ապրած մռայլ տարիներուն, կրնանք միայն ըսել՝ «փա՜ռք քեզ, Աստուած, փա՜ռք քեզ. յաղագս ամենայնի, Տէր, փառք քեզ»։ Փա՜ռք քեզ Աստուած, որ հակառակ մեզ շրջապատող բազմազան ու այլազան դժուարութիւններուն, մեզ հեռու պահեցիր ամէն տեսակ չարիքներէ: Փա՜ռք քեզ Աստուած, որ եկեղեցւոյ, ժողովուրդին ու հայրենիքին ծառայելու մեր հաւատքը աւելի կռանեցիր ու նուիրումը աւելի ամրացուցիր։ Անոնք, որոնք մեր հաւաքական առաքելութեան ու ծառայութեան ճանապարհին վրայ հեռացան այս երկրաւոր կեանքէն, թող Աստուած իրենց հոգիները ընդունի երկնքի արքայութեան մէջ։
Ազգ. Կեդրոնական Վարչութեան տեղեկագիրները ամփոփ սակայն ամբողջական կերպով կը ներկայացնեն անցնող շրջանի Կաթողիկոսութեան առաքելութիւնը իր գլխաւոր բնագաւառներով ու յատկանշական երեսներով։ Այս գծով կʼուզենք հետեւեալ յիշեցումը կատարել.- Առաջին, մեր եկեղեցին, ինչպէս յաճախ կարեւորութեամբ շեշտած ենք, ազգային եկեղեցի է, եւ հետեւաբար, մեր եկեղեցւոյ կեանքին, առաքելութեան ու ծառայութեան մէջ հոգեւորին ու ազգայինին միջեւ բաժանման գիծեր չեն կրնար գոյութիւն ունենալ. անոնք զիրար կʼամբողջացնեն ու կը հարըստացնեն մէկ ու անբաժանելի ամբողջութեան ծիրէն ներս։ Այսպէ՛ս հարկ է մօտենալ ձեր տրամադրութեան տակ գտնուող տեղեկագիրներուն, ուր ակներեւ են յաճախ նոյն մարզին առնչուած երկու ժողովական մարմիններու կատարած լրացուցիչ աշխատանքները։ Երկրորդ, Կաթողիկոսութեան առաքելութիւնը՝ Ազգ. Կեդրոնական Վարչութեան ու յարակից մարմիններուն կողմէ կատարուած, պէտք չէ պարփակուի Կաթողիկոսարանի սահմաններուն մէջ, այլ անհրաժեշտ է որ ան գործնապէս թարգմանուի թեմերէն ներս՝ իւրաքանչիւր թեմի ներքին դրուածքին ու իւրայատուկ միջավայրին համաձայն։ Այս պրիսմակէն հարկ է արժեւորել Կաթողիկոսութեան առաքելութիւնը:
Ազգ. Ընդհանուր Ժողովին օրակարգը կը բաղկանայ երկու գլխաւոր բաժիններէ.- կատարուած առաքելութեան քննարկում ու գնահատում, եւ կատարուելիք առաքելութեան էական ու առաջնահերթ մարզերու ճըշդում։ Մեր սպասումն է, որ ձեր մօտեցումը ըլլայ իրատես ու համապարփակ՝ մեկնելով մեր ժողովուրդի կեանքի ներկայ պայմաններէն: Մեր սպասումն է նաեւ, որ ձեր քննարկումը իր մղումը ստանայ մեր ժողովուրդին կողմէ այս Սուրբ Աթոռին վստահուած համազգային առաքելութեան նոր շեշտաւորում ու ճառագայթում տալու յանձնառութենէն։
Վերջին տարիներուն, մեր դիմագրաւած տագնապները կը շարունակուին աննահանջ կերպով: Անորոշութիւնը, յուսախաբութիւնը, յուսահատութիւնը ու անտարբերութիւնը իրենց աննախատեսելի հետեւանքներով շրջապատած են մեր կեանքը՝ Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի մէջ։ Արդ, կʼուզենք Ազգ. Ընդհանուր Ժողովին ամփոփ գիծերով Մեր տեսակէտը պարզել հայ կեանքը յուզող հիմնահարցերու մասին, ինչպէս նաեւ իրապաշտ ոգիով ու յառաջատեսիլ մօտեցումով Մեր պատկերացումը ներկայացնել այն գլխաւոր բնագաւառներուն, որոնք հարկ է դառնան Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան յառաջիկայ շրջանի առաքելութեան առաջնահերթութիւնները.–
– Հայ եկեղեցւոյ վերանորոգումը դարձած է անյետաձգելի հրամայական: Հետեւաբար, հարկ է որ հայ եկեղեցւոյ բարեկարգչական գործընթացը նոր մղում ու ծաւալ ստանայ յատկապէս՝ երիտասարդ հոգեւոր մշակներու կազմաւորումով, ծէսին բարեկարգումով, ընկերային ծառայութեան ծաւալումով ու դաստիարակչական դերին վերաշխուժացումով։ Մեր համոզումով ու Նուիրապետական չորս Աթոռներու սերտ գործակցութեամբ 2014-ին սկսուած, սակայն ներ-Հայաստանեան պայմաններու պարտադրանքով կանգ առած, բարեկարգչական աշխատանքը անհրաժեշտ է որ աւելի կազմակերպ ու հետեւողական կերպով շարունակուի։ Մինչ այդ, մեր Սուրբ Աթոռի Կրօնական Ժողովին առաջնորդութեամբ եւ մեր թեմերուն գործօն մասնակցութեամբ հարկ է որ հանգրուանային կերպով հայ եկեղեցւոյ բարեկարգութեան առնչուած ծրագիրներ մշակուին ու աշխատանքներ կատարուին՝ մեր ողջ եկեղեցւոյ վերանորոգման նպաստելու հեռանկարով։
– Մարդուժի պատրաստութիւնը՝ Դպրեվանքի ու Քահանայից Պատրաստութեան Դասընթացքի, ինչպէս նաեւ Կաթողիկոսարանի Հայագիտական ու Մանկավարժական Կեդրոններու ճամբով, անհրաժեշտ է որ առանցքային տեղ գրաւէ մեր Սուրբ Աթոռի առաքելութեան մէջ: Ճիշդ է, հակառակ աննպաստ պայմաններուն, յիշեալ կեդրոնները շարունակեցին գործել անցնող տարիներուն՝ գնահատելի արդիւնքներով։ Սակայն, նկատի ունենալով մէկ կողմէ՝ Կաթողիկոսարանին հետզհետէ ընդարձակուող գործունէութիւնը, եւ միւս կողմէ՝ մեր ժողովուրդին ու յատկապէս Սփիւռքին ծաւալող կարիքները, մարդուժի կազմաւորումը մեր կեանքի հոգեւոր, կրթական ու մշակութային մարզերէն ներս պէտք է առաջնահերթ տեղ գրաւէ Կաթողիկոսութեան առաքելութեան մէջ:
– Արժէքներու վերաշեշտումը աւելի քան հրամայական է այսօր՝ համաշխարհայնացումի ապահայացնող մշակոյթին ենթակայ մեր ժողովուրդի կեանքին մէջ։ Ազգ մը արժէքներով իր ինքնութիւնը կը պահէ եւ իր գոյութիւնը կʼամրացնէ: Վկայ՝ դարաւոր պատմութիւնը մեր «փոքր ածուին»։ Այսօր հայ կեանքէն ներս մեր բարոյական, հոգեւոր, մշակութային ու ազգային արժէքները փաստօրէն սկսած են դառնալ լուսանցքային՝ նո՛յնիսկ հայրենի հողին վրայ. նաեւ ու մա՛նաւանդ մեր արժեչափերը սկսած են փոխուիլ։ Այս վտանգալից կացութիւնը շրջելը կʼենթադրէ երկարաշունչ, ծրագրեալ ու հաւաքական պայքար, որուն մասնակից պէտք է դառնան Հայաստանի պետութիւնը, եկեղեցին, հայ դպրոցը, մեր մտաւորականութիւնը ու կառոյցները։ Այս համազգային պայքարին կորիզը ու յառաջապահը կոչուած է ըլլալ դարեր շարունակ մեր ժողովուրդին համար փոքր եկեղեցի, փոքր դպրոց ու փոքր հայրենիք դարձած հայ ընտանիքը:
– Սփիւռքի վերակազմակերպումը այլեւս դարձած է գոյութենական խնդիր։ Այս մասին արտայայտուած տեսակէտերը, ստորագրուած յօդուածները եւ կատարուած ուսումնասիրութիւնները, յատկապէս վերջին տարիներուն, իրենց պարզած տագնապներով ու մատնանշած մարտահրաւէրներով, պերճախօս վկայութիւններ են։ Մեր գաղութներէն ներս ինքնութեան, լեզուի ու մշակոյթի առնչուած մտահոգութիւնները, փաստօրէն, սկսած են դառնալ տիրական. օտարին օտարացնող ներկայութիւնը՝ բնական. մեր հաւաքական կեանքէն երիտասարդութեան հետզհետէ հեռացումը՝ ակներեւ. կառոյցներու ինքնամաշումը՝ բացայայտ, եւ անտարբերութեան համաճարակը՝ համատարած։ Յիշեալ մտահոգիչ երեւոյթները, արմատական փոփոխութեան ենթակայ աշխարհին եւ բազմացեղ, բազմակրօն ու բազմամշակոյթ ընկերութիւններուն մէջ ապրող Սփիւռքը կրնան առաջնորդել դէպի արագ գունաթափում, հակառակ մեր եկեղեցւոյ ու կառոյցներուն կողմէ մղուող ամէնօրեայ գոյապայքարին: Հետեւաբար, անհրաժեշտ է որ այս դաժան պայմաններուն մէջ ապրող գաղութներէն ներս, բոլոր կառոյցներու գործօն մասնակցութեամբ, ներ-գաղութային եւ միջ-գաղութային գործակցութիւն զարգացնենք ու համա-սփիւռքեան մտածողութիւն ձեւաւորենք, ինչպէս նաեւ մեր թեմերը, համայնքները ու կառոյցները մղենք վերակազմակերպումի ու վերակենսաւորումի՝ ծրագրուած գործընթացքի մը ճշդումով։ Այս ուղղութեամբ արդէն ուղեգիծ մը փոխանցած ենք մեր թեմերուն:
– ԼԻԲԱՆԱՆԻ ԵՒ ՍՈՒՐԻՈՅ ԳԱՂՈՒԹՆԵՐՈՒՆ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄԸ ՊԷՏՔ Է ՄՆԱՅ ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՌԱՋՆԱՀԵՐԹՈՒԹԻՒՆ: Արտաքին պայմանները յաճախ մեր գաղութները մատնած են տնտեսական լուրջ դժուարութիւններու, սակայն կրցած ենք համազգային ճիգով զանոնք առաջնորդել դէպի վերականգնում։ Այսօր տնտեսական ծանր տագնապ կʼապրին Լիբանանի եւ Սուրիոյ մեր համայնքները։ Անցնող տարիներուն Կաթողիկոսարանի նախաձեռնութեամբ ու համահայկական մաշտապով նիւթական աջակցութիւն կատարուեցաւ յիշեալ գաղութներուն։ Ջերմ շնորհակալութիւն ու գնահատանք բոլորին։ Քաջ գիտենք, որ մեր բոլոր գաղութները, առաւել կամ նուազ չափով, տնտեսական մտահոգութիւններ ունին։ Սակայն Լիբանանի եւ Սուրիոյ մեր համայնքներուն դիմագրաւած տնտեսական դժուարութիւնները բազմազան են ու ամէնօրեայ։ Տակաւին չենք ուզեր անդրադառնալ Կաթողիկոսարանի տնտեսական դժուար պայմաններուն, որպէս հետեւանք Լիբանանէն ներս ստեղծուած ընկերա-տնտեսական տագնապին։ Կʼուզենք կարեւորութեամբ ընդգծել, թէ հակառակ մեզ շրջապատող տագնապալից պայմաններուն, Միջին Արեւելքի մեր գաղութներուն կազմակերպ պահպանումը կենսական է՝ ի խնդիր Հայաստանի ու Արցախի հզօրացման, մեր ազգին պահանջատիրութեան հետապնդման ու գերագոյն իտէալներու իրականացման։ Չմոռնանք Առաքեալին խօսքը՝ «Եթէ մարմինին մէկ անդամը ցաւի՝ բոլոր անդամներն ալ միասին կը ցաւին» (Ա.Կր 12.26)։ Այս նախանձախնդրութեամբ մեր զօրակցութիւնը գործնապէս պէտք է շարունակենք Լիբանանի եւ Սուրիոյ մեր գաղութներուն նկատմամբ։
– Հայաստանի ու Արցախի հզօրացման մասնակցութիւնը՝ տնտեսական ներդրումներու, մարդասիրական օժանդակութիւններու եւ քաղաքական աշխատանքներու ճամբով, միշտ մնաց առաջնահերթութիւն մեր Սուրբ Աթոռին, թեմերուն եւ յարակից կառոյցներուն համար: Հետեւաբար, չենք կրնար անտարբեր մնալ Հայաստանի եւ Արցախի պարզած ներկայ տխուր ու անորոշ վիճակին նկատմամբ։ Հայաստանի վերանկախացումէն յետոյ պարտութիւն կրած թշնամին ինքզինք վերականգնեց ու վերակազմակերպեց. մինչ յաղթանակ տարած Հայաստանը ինքզինք տկարացուց փտածութեամբ ու արտագաղթով։ Իսկ Արցախի վերջին պատերազմը ու անոր յաջորդող զարգացումները Հայաստանը ու Արցախը դրին վճռորոշ անկիւնադարձի դիմաց։
Հարկ է ըլլալ իրատես։ Ներկայ աշխարհաքաղաքական պայմանները նպաստաւոր չեն մեզի համար. բարեկամներ չունինք. առանձին ենք: Մեր հզօրութեան աղբիւրը մեր միասնականութիւնն է: Հայաստանը ու Արցախը յուզող հիմնահարցերուն նկատմամբ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան, եւ անձնապէս Մեր տեսակէտը երբեք չէ եղած պարագայական կամ լպրծուն, այլ յստակ՝ մեկնելով մեր հայրենիքի ու ժողովուրդի ընդհանրական ու գերագոյն շահերէն։ Նո՛յնն է պարագան նաեւ այսօր։ Հայաստանը ու Արցախը չեն կրնար զոհը դառնալ շրջանէն ներս, այսպէս կոչուած համապարփակ ու մնայուն խաղաղութիւն հաստատելու շրջանային թէ միջազգային ուժերու ծրագրին։ Արցախի ինքնորոշման իրաւունքը Արցախի ժողովուրդին կողմէ հաստատուած եւ բազմիցս վերաշեշտուած, եւ համահունչ միջազգային օրէնքին, անսակարկելի իրողութիւն է. նոյնպէս նա՛եւ՝ Հայաստանի ամբողջականութիւնը, անկախութիւնը եւ անվտանգութիւնը։
Պատկառելի Ազգ. Ընդհանուր Ժողովին եւ մեր սիրելի ժողովուրդին դիմաց կանգնած բարձրագոյն աստիճանի կարեւորութեամբ կը յայտարարենք թէ՝ հայ ժողովուրդին համար Արցախի պատերազմը չէ վերջացած, ան կը շարունակուի, պէ՛տք է շարունակուի, զօրաշարժի ենթարկելով մեր ազգը, վերակազմակերպելով հայոց բանակը ու համախմբելով մեր ողջ ներուժը ու մարդուժը՝ ի խնդիր Հայաստանի ու Արցախի փրկութեան: Արդ, հաւաքական ա՛յս տեսլականով ու յանձնառութեամբ համահայկական հաւաքի մը շուտափոյթ կազմակերպումը՝ վճռական որոշումներ կայացնելու ու գործնական քայլերու դիմելու, անյետաձգելի ու անվիճելի պահանջ է։ Այլապէս, շրջանի ուժերուն ռազմաքաղաքական ծրագիրներուն ու շահերուն ենթակայ դառնալով, Հայաստանը ու Արցախը կրնան հիւծիլ, վտանգելով իրենց ամբողջականութիւնը եւ նո՛յնիսկ անկախ գոյութիւնը։ Հարկ է ժամանակներու նշանները ճի՛շդ կարդալ եւ ճի՛շդ կողմնորոշուիլ:
Մեր պատգամը կʼուզենք եզրափակել Առաքեալին հետեւեալ յիշեցումով.– «Նեղութիւնները մեզի համբերութիւն կու տան, համբերութիւնը՝ տոկունութիւն, տոկունութիւնը՝ յոյս, իսկ յոյսը երբեք ամօթով չի ձգեր» (Հռ 5.3-5)։ Յոյսը կրաւորական հոգեվիճակ մը չէ. ան կʼենթադրէ տոկուն հաւատք, ամուր վճռակամութիւն եւ ամբողջական յանձնառութիւն։ Մեր հաւատքը, վճռակամութիւնը եւ յանձնառութիւնը իրարու հետ սերտօրէն ընդելուզած՝ Աստուծոյ օրհնութեամբ ու առաջնորդութեամբ, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը պիտի շարունակէ իր համազգային առաքելութիւնը՝ մեր ժողովուրդին հոգեւոր կարիքներուն ընդառաջումը, արժէքներուն պահպանումը, Հայաստանին ու Արցախին հզօրացումը եւ մեր ազգին իտէալներուն կենսագործումը ունենալով որպէս իր կեանքի ճամբան ու նպատակը:
ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ
7 Դեկտեմբեր 2022
Անթիլիաս, Լիբանան
